Of het iets meer mag zijn? A.F.Th. van der Heijden, kwistige keurslager van de Nederlandse letteren, serveert zijn klanten een 888 bladzijden tellend boekwerk over twee getrouwde vrouwen die verliefd worden op elkaar. En of het vleselijk is. Waar Harry Mulisch in Twee vrouwen 'opzettelijke geilheid' bewust vermeden zou hebben, zoekt Van der Heijden haar bewust op. De lesbische liefde wordt in al haar 'buiten de grenzen van het elastiek getreden' sappen onderzocht.

Niet jong, wel hetero

Een hetero van bijna zeventig die in het hoofd van een vrouw kruipt om in (vaak onwelriekende) geuren en kleuren de saffische seksualiteit te onderzoeken, mag dat eigenlijk nog wel? Natuurlijk. Literatuur is de kunst van de verbeeldingskracht en het inlevingsvermogen, maar laat nu net die twee eigenschappen weleens tekortschieten in Stemvorken. Wat Van der Heijden omschrijft als een 'hartverlammende, schedelsplijtende coup de foudre' komt op geen enkel moment zo intens over.

Dat heeft alles te maken met de heel specifieke stem van de auteur. Van der Heijdens kenmerkend breedvoerige en breedsprakige stijl bestaat bij gratie van zijn gretig uitweidende en analyserende personages, en hoofdfiguur Zwanet Vrauwdeunt is niet bepaald een uitzondering. Overdadig geanalyseerde liefde neigt evenwel snel naar geneutraliseerde liefde en zo voelt de verhouding tussen Zwanet en Corinne, de jeugdvriendin van Zwanets echtgenoot Albert Egberts, al aan nog voordat ze goed en wel begonnen is.

Eindeloos rekken

Van der Heijden, die met deze liefdesgeschiedenis zijn twee grote romancycli De tandeloze tijd en Homo duplex laat samenkomen, levert met Stemvorken andermaal een voorbeeld van het 'leven in de breedte'-idee dat zowat zijn hele oeuvre samenhoudt. Voor wie vergeten was wat daar nu weer precies mee bedoeld werd, legt de schrijver het op pagina 264 nog eens netjes uit: 'dat je een welgekozen moment, afgezonderd uit de rechtlijnige tijd, eindeloos kon rekken... tot het eeuwigheidswaarde kreeg'.

Momenten eindeloos rekken is een vertelprocedé dat je de gemiddelde soapscenarist niet meer hoeft te leren, en met zijn liefdesverhoudingen, vergezochte nevenplot en dialoogrijke binnenkamerscènes flirt Stemvorken bij momenten met het genre, maar Van der Heijdens talige overdaad tilt zijn roman er ook weer moeiteloos bovenuit. Wanneer ­Zwanet zich onvermijdelijk afvraagt of ze nog wel houdt van haar man, beseft ze met de volgende zinsnede dat haar vraag veeleer een constatering is: 'Het vraagteken diende uitsluitend nog om de al te harde waarheid een reddingshaak toe te steken.'

Alleen al voor zulke frasen zou je zelfs na 888 bladzijden het liefst willen blijven doorlezen (de volgende vijf delen van De tandeloze tijd zouden gelukkig al in voorbereiding zijn), ook al is niet elke pagina uit dit kloeke boek even essentieel. Van der Heijden laat Zwanets gedachten soms even hard kronkelen als het lichaam van haar minnares. Dat leidt in deze literaire verkenning van de vrouwenliefde vaak naar boeiende zijwegen, maar het levert ook al eens een nodeloze beschrijving van een condensdruppel op de hals van een fles wijn op.

Stemvorken is oeverloos, mateloos en schaamteloos, en het is wel degelijk een geile mannenfantasie van de zoveelste schrijver die zich met Freud afvraagt wat de vrouw nu precies wil, om vervolgens het antwoord tussen haar benen te gaan zoeken. Het achtste deel uit De tandeloze tijd is ook een bijwijlen heerlijk bombastisch bouwwerk dat ondanks de buitensporige erotiek toch vooral voor literaire orgasmes zorgt.

Querido, 888 blz., 29,99 € (e-boek 18,99 €).

Verberg tekst

Als er gelijktijdig twee romans verschijnen over de liefde tussen een man en een vrouw zou dat beslist niemand opvallen. Heteroseksualiteit komt zo vaak voor, ook in de literatuur. Maar op min of meer hetzelfde moment twee romans over de 'vrouwenliefde' - wat een woord - is opvallender. Zeker als die boeken geschreven zijn door mannelijke auteurs, want dan hoor je allicht iemand roepen: liefde tussen twee vrouwen? Door een man? Kán dat eigenlijk wel?

A.F.Th. van der Heijden (1951) en Robbert Welagen (1981) schreven romans die qua vorm en stijl niet verder uit elkaar kunnen liggen, maar thematisch veel overeenkomsten kennen. Ze gaan beide over een tot mislukken gedoemde liefde tussen twee vrouwen, gedurende één zomer. In beide boeken speelt een man de rol van de grote afwezige.

In Van der Heijdens Stemvorken is Zwanet Vrauwdeunt aan het woord, ongediertebestrijder en moeder van twee, getrouwd met toneelschrijver Albert (Egberts, de spil van De tandeloze tijd, de romancyclus waarvan dit boek het achtste deel is). Samen met voormalig topmodel Corinne Suwijn stort ze zich in een amour fou die zijn weerga niet kent. Hun erotische liefde wordt eindeloos bezongen: Stemvorken telt bijna negenhonderd bladzijden.

Een kolos van een boek door een schrijver wiens werk standaard met het nodige aplomb wordt aangekondigd en ontvangen. Logisch, want er zijn er weinig met een imponerender oeuvre dan Van der Heijden, die simultaan aan meerdere romans werkt en zo'n beetje alle literaire prijzen al eens won. Je zou bijna vergeten dat er inmiddels een nieuwe generatie schrijvers is opgestaan, die zich misschien niet waagt aan almaar uitdijende romancycli, maar evenwel heel goede boeken schrijft.

Zoals het kleine en onopvallende Raam, sleutel, dat krap tweehonderd bladzijden beslaat. Het is Welagens negende roman al, sinds hij in 2006 debuteerde. Toch komt hij waarschijnlijk niet direct in je gedachten op als je denkt aan (de betere) schrijvers van Nederland. Niet dat zijn werk helemaal niet wordt opgemerkt; hij won een debutantenprijs, stond met Het verdwijnen van Robbert op de shortlist van de Libris Literatuurprijs en wordt steevast positief besproken. Maar écht opvallen? Nee.

En eigenlijk past dat wel bij Welagen, die een teruggetrokken leven leidt in de bossen bij Zeist, en bij zijn oeuvre, dat niet wordt bevolkt door voyeuristische toneelschrijvers, verminkte dompteuses en tenenkaas likkende vrouwen (zoals bij Van der Heijden) maar door ingetogen types, beschaafde mensen die zich om het milieu bekommeren, graag lezen en op wandelvakantie gaan. Zoals de 30-jarige schrijver Karlijn Spichter, die naar alle tevredenheid samenwoont met Arne, een sympathieke aardrijkskundeleraar. Maar dan wordt Karlijn thuis geïnterviewd over haar eerste boek. Door Hanna. Hanna die een witte blouse draagt met het bovenste knoopje los. Hanna met een ketting met een hartje eraan, dat op haar huid rust. Hanna die aan het eind van het interview haar hand op Karlijns knie legt. Ze voelt een afdruk als ze haar hand weer weghaalt. 'Ze liet iets op me achter.'

Waar de dames van Van der Heijden eerst honderdvijftig pagina's kalmpjes zitten te keuvelen voordat er echt iets gebeurt, is het bij Welagen in tien luttele pagina's gedaan. Dan is er iets beklonken tussen de twee vrouwen. Onuitgesproken, subtiel en onvermijdelijk. Noodlottig ook, zal spoedig blijken. 'Ik vind het intrigerend hoe kleine gebeurtenissen, terloops en onopgemerkt, onvoorziene gevolgen kunnen hebben', zegt Karlijn tijdens het interview. Ze weet dan nog niet dat ze even later het raam zal openzetten. Terloops en onopgemerkt. En dat daardoor de deur van haar appartement zal dichtwaaien. Dat ze buiten komt te staan zonder sleutel. Waarop ze Arne zal bellen, die haar zijn sleutels wel even zal brengen, waarna hij op de fiets springt.

Weer tien pagina's later is Arne dood. Door dat raam, door die vergeten sleutel. Het enorme contrast tussen de eerste twee hoofdstukken stelt Welagen in de gelegenheid verdieping te zoeken in twee gemoedstoestanden die elkaars uitersten zijn: rouw en verliefdheid. Hij brengt ze overtuigend bij elkaar. 'De lichamelijke reacties komen overeen. Onrust, slapeloosheid, hartkloppingen.'

Zowel Karlijn als Zwanet heeft een mannelijke partner, die, nadat ze voor het eerst in hun leven verliefd zijn geworden op een vrouw, zo veel mogelijk op afstand moet worden gehouden. Makkelijker gezegd dan gedaan. Albert wordt door Zwanet de slaapkamer uitgezet, maar gluurt mee via het sleutelgat. En Arne mag dan wel dood zijn, via Karlijns gedachten laat hij alsnog van zich horen. Hij vindt die Hanna helemaal niks. In beide romans speelt een sleutel een sleutelrol. Beter gezegd: de afwezigheid van een sleutel is essentieel. Doordat de sleutel van de slaapkamerdeur kwijt is, kan Albert Zwanet en Corinne bespieden; nooit voelen ze zich helemaal vrij. Arnes dood is het gevolg van een vergeten sleutel en nu komt hij al spokend de relatie met Hanna verstoren. Wie daar even op doorfilosofeert komt uit bij de conclusie dat de vrouw wel een room of her own kan hebben, maar dat ze daar weinig aan heeft zolang de sleutel daarvan in handen is van de man. Of van de schrijver, die met zijn pennetje bepaalt hoeveel ruimte hij zijn vrouwelijke personages geeft. Dat kan heel verschillend uitpakken, zien we bij Van der Heijden en Welagen.

Zwanet en Corinne worden door Van der Heijden in de 'stemvorkligging' (iets met tegen elkaar duwende bekkens, gebruik maar even uw fantasie) gemanoeuvreerd en komen daarna amper nog uit bed (alleen om op zoek te gaan naar een verminkte dompteuse die zich een tijger waant - ander lijntje). Wat volgt is honderden pagina's aan gekarteld vlees, vochtige plooien, binnendringende tongpunten, tegen elkaar gedrukte labia, de geheimen van het 'bronzen oog', alle vrijkomende sappen en geuren en de ongekende kwaliteiten van de 'vulf'.

Mateloos is het, zowel in veelheid als in extremiteit. Het noopt tot gulzig lezen; niet te lang kauwen op een gedachte of formulering, want de volgende gang dient zich alweer aan. Schrokken, niet proeven. Op een gegeven moment heb je je portie vulf wel gehad. Bovendien blijft het - de waanzinnige lyriek (de clit als 'pionvormig heiligenbeeldje in zijn schrijn') ten spijt - allemaal vrij technisch. Almaar beschrijving maar nauwelijks doorvoelde vervoering, waardoor de vrouwen maar niet écht willen worden. Handpopjes zijn ze, aan de spartelende vingers van Van der Heijden.

Welagen laat zijn personages meer vrij. Heel naturel schrijft hij over de zomer die Karlijn en Hanna samen doorbrengen: 'We aten een ijsje. We zaten op verschillende bankjes en muurtjes.' 'Langs een tractorpad in het gras aten we van het stokbrood, de confituur en de kaas. De lauwe appelsap dronken we direct uit de fles.' 'We vreeën zoals dat alleen aan het einde van een middag in een herberg kan. Gretig en loom tegelijk.' Het lijken zulke gewone zinnetjes, zeker in vergelijking met de druipende guirlandes van Van der Heijden, en toch hebben ze iets. Naast een klare zinnelijkheid vooral ook een gerichtheid die meteen de kern raakt. De schrijver doet een stapje terug om zijn karakters ruimte te geven. Minder woorden, meer gevoel. En hoewel Welagen niet expliciet uit is op erotiek, is Raam, sleutel bij vlagen wel degelijk erotisch. Bij Van der Heijden is het omgekeerd: nooit eerder las ik een boek dat zo over erotiek gaat, terwijl het zo niet erotisch is.

Erotiek is niet alleen een zaak van het lichaam maar ook van het hart, en waar Van der Heijden zich een meester toont in het beschrijven van alle lichamelijke details, laat hij Zwanet en Corinne niet werkelijk vanuit hun hart spreken. Dat kúnnen ze ook niet, spreekbuis als ze zijn van één enkele stem: die van de schrijver zelf. De overdonderende stem van A.F.Th., die volstrekt zijn eigen gang gaat en de tijd neemt de buitenbocht te pakken van elke kronkel in zijn associatieve brein. En dus lees je over piratenooglapjes, make-up, pyjama's, vissen, de oneindige variaties van het notenschrift, het gewicht van levende en dode materie, onderbroeken, hoofdkussens, linialen enzovoort. Niet dat het allemaal niet interessant is, maar het houdt de boel wel een beetje op. Sans gêne onderbreekt Van der Heijden een vrijpartij met een weetje hier en een weetje daar. Liggen Zwanet en Corinne net lekker te stemvorken, klinkt het van: 'Gek misschien, maar ik moet ineens aan Paganini denken.' Of: 'Ik heb eens een interview met Maarten 't Hart gelezen, het ging over zijn arbeidersjeugd in Maassluis.'

Overigens is het nou ook weer geen straf om door de immer erudiete Van der Heijden te worden meegevoerd. Metaforen zijn origineel, formuleringen vaak treffend: 'Ik kon niet ontkennen dat er een heel zacht verlangen in me zong, als kokend water in een ketel op een lage pit, een beetje zeurend en schurend.' Dit is prachtig en er is nog veel meer van. Maar het is de schrijver niet om de vrouwen te doen.

Terug naar die vraag of het kan, mannen die over de liefde tussen twee vrouwen schrijven. Van der Heijden heeft die vraag als een uitdaging aangenomen en laat met rollende spierballen zien wat hij in huis heeft. Welagen laat zien dat je met precisie soms meer bereikt dan met volume. Met zijn ingetogen, perfect gecomponeerde roman toont hij bovendien aan dat de vraag of mannen wel over vrouwenliefde kunnen schrijven een overbodige is.

Stemvorken, A.F.Th. van der Heijden, ***, Querido; 888 pagina's; € 29,99.

Raam, sleutel, Robbert Welagen, ****, Nijgh & Van Ditmar; 208 pagina's; € 18,50.

Verberg tekst

Wanneer Zwanet Vrauwdeunt, interim-chef van de afdeling Ongediertebestrijding van de Amsterdamse Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdienst, naar een onderwoning wordt geroepen omdat de bovenburen klagen over een ondraaglijke stank, weet ze niet wat te verwachten. Zeker geen verwilderde vrouw die als een om zich heen klauwende kat het lijk van een man beschermt. Maar dat is dus inderdaad wat ze aantreft. Interessant materiaal voor het boek dat ze over haar werk aan het schrijven is, denkt Zwanet, maar in feite heeft ze andere zorgen aan het hoofd.

Het zijn deze zorgen die ons bij de tweede verhaallijn in A.F.Th. van der Heijdens nieuwe roman Stemvorken brengen. Zwanet is immers getrouwd met toneelschrijver Albert Egberts, een man met een schimmig amoureus verleden, die haar onlangs meedeelde dat net die avond ene Corinne Suwijn op bezoek komt, een fotomodel en de vrouw van een oude vriend. Wat is de relatie tussen Albert en Corinne, vraagt Zwanet zich af, en waarom heeft hij haar nooit eerder voorgesteld aan die ‘goede vriendin’? Hoeft het daarom te verbazen dat het gesprek in de veranda van de Egbertsen stroef begint? Allicht niet. ‘O God voor de Dommen’, vloekt Zwanet in stilte, wat is die Corinne toch een leeghoofdige geparfumeerde paspop. Maar de wijn en de gin-tonic doen wonderen. Albert verdwijnt op de achtergrond terwijl hij lijdzaam moet toezien hoe de twee vrouwen steeds dieper in elkaar opgaan. Wanneer Zwanet Corinne op het einde van de avond buiten laat, volgt er een zoenpartij waar ze allebei versteld van staan. En dat is nog maar het begin van de affaire. Het weekend daarop belanden Zwanet en Corinne in bed, waar ze elkaars lichaam verkennen terwijl Albert door het sleutelgat toekijkt. ‘Oude sleutelgaten doen het glurende oog tranen,’ schrijft Van der Heijden, ‘van de tocht of van wat het te zien krijgt, al naargelang’. Gebeurt dit allemaal wel tegen Alberts zin, begint het Zwanet en Corinne na een tijdje te dagen, of maken ze deel uit van een groter en misschien wel perverser spel dat hij heeft opgezet?

Zoals we van de man gewend zijn, schrijft Van der Heijden alweer grandioos. Niet alleen slaagt hij erin Zwanet en Corinne honderden bladzijden lang te laten vrijen zonder in herhaling te vallen, bepaalde scènes zijn gewoon subliem, zoals die waarin hij Zwanet een slipje laat kiezen en waarbij ze zich voorneemt ooit een fenomenologie van de directoire te zullen schrijven, waarin ze de slip zal bezingen als Verborgen Verberger, naar analogie met de Onbewogen Beweger of de Bedrogen Bedrieger.

A.F.Th. van der Heijden is de auteur van twee gigantische romancycli, De tandeloze tijd en Homo Duplex . Stemvorken maakt deel uit van de eerste, maar slaat de brug naar de tweede. De liefde tussen Zwanet en Corinne staat immers niet los van het verhaal over de kattenvrouw die het lijk van haar buddy beschermt. Twee werelden komen hier samen, en hoe vindingrijk dit ook moge gebeuren, ergens is het ook het zwakke punt van deze roman. Het in de context plaatsen van alle personages en gebeurtenissen haalt jammer genoeg nogal eens de schwung uit het verhaal.

****

Querido, 888 blz., € 29,99.

Verberg tekst

Zwanet Vrauwdeunt, ik-verteller in dit deel 8* van 'De tandeloze tijd', kijkt terug op gebeurtenissen in 1997 toen ze getrouwd was met Albert Egberts, het centrale personage in de cyclus. Als vrouw van 46 beleefde ze een ‘amour fou’ met Alberts ex, Corinne Suwijn. Egberts had Corinne uitgenodigd, in de hoop op een trio, maar moest al gauw het veld (of liever: bed) ruimen. Een tweede verhaallijn vormt de betrokkenheid van Zwanet en Corinne bij het lot van een vrouw die zich een tijger waant (een vorm van zoantropie). Dat brengt hen in contact met Tibbolt Satink, een personage uit de andere romancyclus van de auteur, 'Homo Duplex'. Deze nieuwe verbinding die oeuvrebouwer Van der Heijden aanbrengt, is een interessante voor trouwe lezers. Zijn indrukwekkende beschrijvingskunst laat de auteur hier vooral los op de seksuele relatie tussen beide vrouwen en dat is, honderden pagina’s lang, te veel van het goede en niet overtuigend. Van der Heijden laat de lezer na 885 pagina’s ook wel erg op zijn honger door laconiek te melden dat de roman vervolgd wordt in het nog te verschijnen 'De Venus van Mierlo'. Verberg tekst

A.F.Th. van der Heijden leidt het leven van een heremiet, zo zei hij in een interview. Een quarantaine die zich al elf jaar voortsleept, sinds het overlijden van zijn zoon Tonio, waarvan hij de dagen grotendeels in zijn werkkamer op driehoog doorbrengt, schrijvend aan dat imposante oeuvre dat maar blijft uitdijen en verbluffen. Stemvorken zou aanvankelijk als novelle verschijnen, maar Van der Heijden besloot toch weer groots uit te pakken met een vuistdik liefdesepos, een nieuw deel, het achtste, van zijn roman- cyclus De tandeloze tijd, haast negenhonderd pagina's aan literair spektakel, een vonkend relaas over de liefde tussen twee vrouwen.

Hè, een oude man die over lesbische seks schrijft, hoor ik u denken, maar die angel trekt Van der Heijden er slinks uit door zijn hoofdpersonage Zwanet Vrauwdeunt zich hardop af te laten vragen welke schrijver die liefde ook echt tot in het hart van de zaak bezongen heeft: 'Ik heb met alle respect in de Nederlandse vertelkunst bitter weinig aanknopingspunten gevonden.'

Mulisch' Twee vrouwen? Te duidelijk geschreven door een man. Vrauwdeunt: 'Van een mannelijke schrijver verwacht ik zoveel verbeeldingskracht en inlevingsvermogen dat hij zich overtuigend in een vrouw verplaatst... en dan niet alleen wat haar hoge hakken betreft.' Aan verbeeldingskracht bij Van der Heijden geen gebrek, hij ontleedt de liefde tussen twee vrouwen met chirurgische precisie; zeker overtuigend, maar ook buitensporig soms.

Het is 1997, toneelschrijver Albert Egberts organiseert een borrel om zijn vrouw Zwanet kennis te laten maken met zijn maîtresse Corinne Suwijn. Hij doet het voorkomen alsof hij zijn geweten wil ontlasten maar de kennismaking dient een ander doel: de twee vrouwen samenbrengen in de echtelijke sponde met hem als derde partij, als voyeur, als regisseur. In al zijn zelfingenomenheid houdt hij er geen rekening mee dat de vrouwen wel eens voor elkaar zouden kunnen vallen en dat is precies wat er gebeurt. Na een paar keer ongemakkelijk toekijken aan het voeteneinde van het bed wordt Egberts de slaapkamer uitgebonjourd en veroordeeld tot het sleutelgat, tot ook dat hem onmogelijk wordt gemaakt; de sleutel gaat in het slot, voortaan moet hij het doen met de genotskreten die door het plafond heen lekken.

Ruim twintig jaar later blikt Zwanet terug op die aan waanzin grenzende verliefdheid waarvan van meet af aan duidelijk was dat er van een 'en ze leefden nog lang en gelukkig' nooit sprake zou zijn. Stemvorken is háár verhaal. 'De liefde had bij ons allebei tegelijk toegeslagen, in even verwoestende mate. Coup de foudre.'

Rioolgangen

De romance laat zich in het begin het best als beestachtig omschrijven. Snot, zweet, het vocht van een blaar, zelfs het aangekoekte vuil dat tussen de tenen achterblijft na een boswandeling op legerkistjes verdwijnt in hongerige monden. 'Zelfgekaasd aardpek' noemt Van der Heijden dat laatste, wat misschien tamelijk briljant is, maar toch ook ronduit smerig.

Beide vrouwen hebben nog nooit een lichaam van dezelfde sekse bemind, haast alle remmingen vallen weg, zelfs de rioolgangen van het lijf die in het begin nog worden ontzien, blijken niet geheel veilig voor de hartstocht. Van der Heijden doet gedetailleerd verslag, niemand die zo erudiet kan uitweiden over orgasmes, over vingeren, de >> >> clitoris of het mannelijk lid als hij. Wat begint als onvervalste lust, verandert echter langzaam in een wurgende liefde, die bij beide vrouwen angst en wanhoop aanwakkert en de roman van een beklemmende ondertoon voorziet. Dit is Van der Heijden op zijn best, als hij diep in het gevoelsleven van zijn personages weet door te dringen.

Stemvorken speelt zich grotendeels af tussen de klamme lakens, maar er gebeurt meer tijdens die bloedhete zomer eind jaren negentig. Zwanet, die bij de ongediertebestrijding van de GG&GD werkt, raakt betrokken bij de zaak van een verwarde vrouw die wordt aangetroffen bij een dode man. Wie hij is en wat hem is overkomen is onbekend, de vrouw is niet aanspreekbaar, ze lijdt aan zoantropie (de waan dat ze in een dier is veranderd) en gedraagt zich als een tijger.

Je kunt gerust zeggen dat Van der Heijden hier het menselijk lichaam fileert. Het lichaam als bron van genot, maar toch zeker ook als bron van verraad; vroeg of laat keert het zich immers tegen je, of het nou het noodlot is dat toeslaat of simpelweg de ouderdom. Van der Heijden keert het binnenstebuiten, bejubelt het en vervloekt het op virtuoze wijze; geestig, macaber en soms buitengewoon grotesk. Bij sommige scènes zou je je ogen liever dichtknijpen, maar de schrijver sleurt je mee langs desastreuze ongelukken, traumatische bevallingen, afwijkingen, ziektes. Stemvorken wordt bevolkt door mankepoten, verminkten, door middelbaren die treuren om het onvermijdelijke verval van hun lichaam.

Pijkel, de verwarde vrouw, heeft een gehavende huid na een aanval door de tijgers waarmee zij als dompteuse in een circus werkte. Ze loopt bij een psychiater die zich God waant en die haar koppelt aan Tibbolt 'Movo' Satink, ook zo'n meelijwekkend geval. Zijn moeder reed de auto waarmee ze zich naar het ziekenhuis spoedde om van hem te bevallen in de kreukels. Een reep metaal drong door haar buikwand en beschadigde Tibbolts benen. Zijn moeder onderging een reeks aan operaties waarbij lappen huid verplaatst werden. De jongen groeide op met een gewelddadige obsessie voor zijn moeders verminkte lichaam, die hij volgens de psych wel eens zou kunnen bekoelen door het met Pijkel... Nou ja, u raadt het al.

Dwarsverbanden

Deze Tibbolt 'Movo' Satink is, net als meerdere personages uit deze roman, een oude bekende, maar dan niet uit De tandeloze tijd-cyclus waaraan Van der Heijden al sinds 1983 werkt, maar uit de romancyclus Homo duplex. We leerden Satink kennen in De Movo Tapes, het 'nulde' deel dat in 2003 verscheen en waarin hij als een moderne Oedipus werd opgevoerd, een voetbalhooligan die zijn vader zal vermoorden en zijn moeder beminnen. Van der Heijden integreert met Stemvorken dus twee cycli, in een oeuvre dat al vol dwarsverbanden en vertakkingen zit, maar laat u dat niet weerhouden: de roman laat zich prima zonder voorkennis lezen.

Vooralsnog is de schrijver, die dit jaar zeventig wordt, geenszins van plan zijn zelfverkozen bestaan als heremiet ten einde te brengen; er staan nog vijf delen van De tandeloze tijd op de planning en ook de Homo duplex-cyclus is nog niet voltooid. Zijn ambities en schrijfdrift stuwen hem immer voort. 'Ik heb geen talent voor een writer's block', zei hij ooit. Dat is, niet alleen voor hem, een groot geluk. 

Querido; 848 blz. € 29,99.

Verberg tekst