Wie op literair verantwoorde wijze zijn pensioen veilig wil stellen, plaatst nu al een gokje op Juli Zeh. Over pakweg twintig jaar rijft ze zeker de Nobelprijs binnen. Haar oeuvre oogt nu al indrukwekkend en met elke nieuwe publicatie bevestigt ze haar status als Duits wonderkind. Zonder verpinken mengt ze zich met luide stem in het politieke debat, in haar romans tackelt ze sociale en filosofische problemen en met haar essays analyseert ze messcherp de tijdgeest. Zeker Aanslag op de vrijheid , een essaybundel die ze samen met Iilja Trojanow schreef, en waarin ze de surveillancestaat op de korrel neemt, blijft verplichte kost – elk lid van de privacycommissie zou deze bundel als een Bijbel moeten beschouwen. Maar het brede publiek zal vooral genieten van haar vernuftige én toegankelijke romans, waarin ze complexe materie op mensenmaat serveert. Avant-gardistische natuurkunde, de speltheorie, de diepe valkuilen der liefde, kantiaanse dilemma’s: moeiteloos vermengt Zeh het in op thrillerleest geschoeide pageturners.

Dat ze ooit een dorpsroman zou schrijven, was onvermijdelijk. Zeh woont al enkele jaren op het platteland, ver van het hippe Berlijn. De gezonde buitenlucht heeft duidelijk voor veel inspiratie gezorgd: Ons soort mensen is haar lijvigste en meest onderbouwde roman tot nu toe, en je ziet haar zo door het kleine dorpje Unterleuten struinen, handen op de rug, binnenloerend in elk huis, in elke ziel.

Alle dorpsclichés zijn voorhanden: de dikke grootgrondbezitter Gombrowski, die al decennia de landbouwcoöperatie bestiert, en tegenover hem zijn magere aartsvijand Kron, die nog steeds heimwee heeft naar de DDR; de dorpsgek in verentooi en een pinnig kattenvrouwtje; een slapjanus van een burgemeester; één cafe met twee waardinnen én de noodzakelijke nieuwkomers, zoals vogelbeschermer Gerhard en de ambitieuze paardenfluisteraar Linda, die zich vol goede bedoelingen moeien met de dorpspolitiek maar weinig snappen van de onderliggende machtsverhoudingen. Die komen op scherp te staan wanneer de overheid een dozijn windmolens wil neerpoten in het idyllische landschap. Vraag is: wie wordt onteigend, en wie haalt er voordeel uit? Tel daar een oud moordmysterie en een vastgoedspeculant bij en je hebt voer voor gekonkel, uit de sloot gesleurde koeien en een paar kloeke burenruzies.

Zeh bedient zich absoluut van de clichés van het genre, maar vergeet niet haar stoet personages van een psychologische achtergrond te voorzien, daarbij geholpen door haar fabelachtige taalgebruik. Wilt u frisse metaforen en oneliners die u even perplex doen opkijken van het blad, dan hoeft u Zeh maar te vergezellen in haar wandeling onder de dorpsstolp.

*****

Ambo/Anthos (originele titel: Unterleuten), 642 blz., € 25,95.

Verberg tekst

Met deze sterke roman voor een breed publiek bevestigt de veel bekroonde Duitse auteur (1974) haar reputatie als een van Duitslands beste hedendaagse auteurs. Het verhaal speelt in 2010 in het op het eerste gezicht idyllische (fictieve) Brandenburgse dorp Unterleuten. Het dorp is wars van bemoeienis van buiten en is gewend haar eigen problemen op te lossen. Ze wordt bestuurd door een herenboer, Grombowski genaamd, in samenwerking met de burgemeester. In de laatste jaren is er ook een aantal jonge Berlijnse gezinnen voor de rust komen wonen. Als een investeringsfirma dicht bij het dorp een windmolenpark wil plaatsen, dat degene die de licentie krijgt geen windeieren zal leggen, polariseren zich de verhoudingen tussen de oorspronkelijke bewoners en de nieuwkomers. Kern is een oude weer oplaaiende vete tussen Grombowski en ‘Einzelgänger’ Kron. Door het gebruik van wisselende perspectieven presenteert de auteur een thematisch rijke, invoelende en spannende dorpskroniek, die weer wordt gekruid met scherpe maatschappijkritiek, met name op de narcistische 21e eeuw. Verberg tekst