De homoseksuele John Addington is op advies van zijn arts getrouwd met Catherine, met wie hij drie volwassen dochters heeft. Op warme ochtenden kijkt hij in Hyde Park toe hoe naakte mannen in de Serpentine zwemmen. Het zijn die stralende gestolen ogenblikken die zijn leven draaglijk maken.

En dan is er Henry Ellis, hetero, een jonge intellectueel, echtgenoot van Edith, die samenwoont met haar geliefde Angelica. In hun beeld van het huwelijk staat seks niet centraal.

Het zijn de gedichten van Walt Whitman, door beiden bewonderd, die de mannen samenbrengen in Het nieuwe leven van Tom Crewe. Twee mannen, twee huwelijken in het victoriaanse Londen van de late 19de eeuw. Schrijvers zijn het: Ellis van essays over vooruitstrevende literaire en wetenschappelijke onderwerpen, Addington van een manuscript: A Problem in Greek Ethics, een beschrijving van de liefde tussen mannen, zoals die in Hellas werd gevierd. Het is een onmogelijk onderwerp, weet hij: homoseksualiteit wordt bestraft met opsluiting, met dwangarbeid, maar Addington voelt hoe hij langzaam ten onder gaat aan al die onderdrukte verlangens.

Het roekeloze begint door zijn pantser heen te breken. Als hij een stuk van Ellis leest over Whitman, stuurt hij hem een brief: denkt Ellis ook dat Whitmans 'Calamus'-gedichten over homoseksualiteit gaan? Henry Ellis en zijn vrouw zijn lid van het genootschap Het Nieuwe Leven, dat lezingen geeft over zijn ideaal: een wereld waarin de levens van vrouwen niet langer worden beperkt door sloven, moederschap en het huwelijk. Er moeten hervormingen komen, moreel herstel.

kraakhelder proza

Ellis is opgeleid als arts en geïnteresseerd in seksuele vraagstukken. Hij ziet in dat de steriliteit van de huidige sociale orde ten koste gaat van individualiteit, van vrijheid en natuurlijkheid. Uit wetenschappelijk onderzoek naar homoseksualiteit zou blijken dat seks niet door voortplanting wordt bepaald. Het zou een stap zijn in de richting van bewijs dat het een aandrift is die talloze vormen aanneemt, allemaal bevorderlijk voor het geluk, voor een nieuw leven.

Hij stelt Addington voor om samen een boek over het onderwerp te schrijven. Crewe plaatst de mannen tegenover elkaar: Addington, homoseksueel, samenwonend met zijn vrouw, en de veel jongere Ellis, heteroseksueel, getrouwd met een lesbische vrouw met wie hij niet onder één dak leeft. In wisselende hoofdstukken doet hij hun levens uit de doeken. Dat van Addington, bekneld in het verleden, en het moderne van Ellis, als in spiegelbeeld, beiden op een breekpunt. Het schept een interessant en spannend contrast.

Het zijn de jaren 1894 en 1895. Crewe brengt ze in kraakhelder proza tot leven, met veel aandacht voor het decor. Tegelijkertijd voelt zijn verhaal verrassend hedendaags aan, met scherpe dialogen en zinnenprikkelende scènes. Het contact tussen zijn hoofdpersonen blijft lang beperkt tot brieven - een voorstel van Ellis: als er een schandaal zou ontstaan, zou hij kunnen zeggen dat ze elkaar nooit hadden ontmoet. Dat schandaal komt er, verschrikkelijker dan hij zich had kunnen voorstellen, als Oscar Wilde vlak voor de publicatie van hun boek wordt gearresteerd.Tom Crewe (1989) studeerde 19de-eeuwse Engelse geschiedenis in Cambridge en is redacteur van de London Review of Books. Het nieuwe leven is zijn pakkende debuut, ambitieus, sensueel en intelligent. Zijn hoofdpersonages zijn zeer losjes gebaseerd op John Addington Symonds en Havelock Ellis, die het eerste Engelstalige boek over homoseksualiteit schreven: Sexual Inversion. Het werd in de jaren 90 van de 19de eeuw gepubliceerd en kwam in opspraak toen Oscar Wilde de gevangenis in draaide.

Wilde, een getrouwd man, had een liefdesrelatie met de jonge Lord Alfred Douglas. Hij werd in 1895 veroordeeld tot twee jaar gevangenschap met dwangarbeid. "Het decennium dat nu geassocieerd wordt met de ondergang van Oscar Wilde was aanvankelijk een periode van groot optimisme voor de homorechtenbeweging", zei Crewe onlangs in een interview. "De arrestatie van Wilde leek vanuit het niets te komen, als een meteoor, en vernietigde de toekomst die velen al hoopvol voor zich zagen."

Grootse rol voor de vrouw

Een optimistische blik, die hebben Addington en Ellis ook als zij het boek Homoseksualiteit schrijven. Ellis ziet zichzelf voorzichtig als een man van de toekomst, voor Addington lonkt de vrijheid. In Hyde Park ontmoet hij Frank, een jongen uit een lagere sociale klasse, bloedmooi, en hij neemt hem in huis, zogenaamd als secretaris, maar Catherine doorziet hem. 'Is het weer zover?', vraagt ze hem.

Crewe heeft Catherine een kleine maar grootse rol gegeven. Een vrouw van middelbare leeftijd in de victoriaanse tijd. Ze kon niet, zoals haar dochters, naar de universiteit, haar huwelijk stelde haar voor vernederingen. Een van de memorabelste momenten in Het nieuwe leven vormt een gesprek dat ze met Ellis heeft. Het drama heeft zich voltrokken, Wilde is opgepakt, de publieke opinie is bikkelhard en Groot-Brittannië toont zich van zijn reactionairste kant.

In eerder genoemd interview zegt Crewe dat zijn personages tonen dat dromen van een betere wereld van alle tijden is. De Brit toont zich een empathisch schrijver, zijn personages hebben tekortkomingen, lelijke, zelfzuchtige kanten, maar zelden ebt de sympathie die je voor ze voelt weg. Wervelend draait hij rond zijn onderwerp. In Het nieuwe leven is niets zwart-wit, alles is gehuld in zachte kleuren.

Verberg tekst

Voor een Bad Sex in Fiction Award komt de debuutroman Het nieuwe leven van Tom Crewe niet in aanmerking. Integendeel, zelden heb ik een opwindendere openingsscène ge­lezen. Twee mannen staan achter elkaar ademloos in een oververhitte bomvolle metro. De deining van de massa en de cadans van de trein doen de rest. Dit boek begint met een natte droom.

Het nieuwe leven is het verhaal van twee intellectuele pioniers die in de jaren 1890 met een boek de zeden en de absurde strenge wetten in verband met homoseksualiteit in Engeland willen veranderen. John Addington, de dromer van hierboven, leidt een dubbelleven; hij is getrouwd en heeft kinderen, maar prefereert seks met mannen. Henry Ellis is een dokter gespecialiseerd in seksualiteit; hij is hetero, en heeft een bijzondere fetisj voor plassende vrouwen.

Addington pikt een zekere Frank op bij een zwemplek aan The Serpentine in Hyde Park in Londen en brengt hem uiteindelijk mee naar huis. Het blijft niet bij een onenightstand; Addington steekt voor zijn gezin zijn verboden liefde en lusten niet echt meer onder stoelen of banken en maakt van de jongeman uit een arbeidersmilieu zijn 'secretaris'. Tot ergernis van zijn echtgenote die anders gewoon de ­andere kant op kijkt.

Ellis is lid van de Society for the New Life, een vereniging van progressieven die eenvoud en rationaliteit in het leven propageren. Daar ontmoet hij Edith met wie hij trouwt. Het lijkt al snel op een verstands- of schijnhuwelijk, want ze wonen niet samen en hebben geen seks; seks koppelen ze vrijwillig los van het huwelijk. Edith, actief in de vrouwenbeweging, knoopt al snel en zonder scrupules voor Henry een relatie aan met de vrijgevochten Angelica.

een gevangen oscar wilde

John en Henry komen een eind ver in het boek in contact met elkaar naar aanleiding van een artikel over de Amerikaanse homoseksuele dichter Walt Whitman. Hun briefwisseling wordt steeds minder formeel en omfloerst en ze beslissen samen een boek over homoseksualiteit te schrijven, zelfs al hebben ze elkaar nog niet in levenden lijve gezien. Hun doel met het boek vol openlijke anonieme getuigenissen is de homofobe wetgeving de wereld uit helpen.

En dan vliegt Oscar Wilde in de gevangenis, net vanwege een overtreding van de wetten die John en Henry willen laten afschaffen. Wat nu met hun boek en zijn boodschap? Grijpen ze de kans, net nu iedereen het erover heeft, om maatschappelijke impact te hebben en lopen ze het risico op publieke veroordeling en straf of blijven ze zich toch liever veilig achter de schone schijn van de privacy ver­bergen en beschermen ze hun gezin? Kunnen ze elkaar nog vertrouwen? Alles komt onder druk te staan, ook hun 'open' huwelijken en relaties. Hoe sterk is hun geloof in een betere toekomst?

Londense fog

In afwisselende hoofdstukken volgt Tom Crewe nu eens John en dan weer Henry. Ondanks die vrij klassieke opbouw leest Het nieuwe leven niet als een gedateerde historische roman of overdressed kostuumdrama, maar als een levendig verhaal dat relevant is. Crewe is opgeleid tot historicus en in zijn nawoord vertelt hij hoe hij deze geschiedenis naar zijn hand gezet heeft. Dichter en literair criticus John Addington Symonds en hervormer en dokter Henry Havelock Ellis hebben bestaan en schreven allebei over homoseksualiteit, maar dat is het zowat. Crewe legde zichzelf geen andere beperkingen of verplichtingen op dan het laatvictoriaanse tijdperk te laten herleven en de personages bloed te geven, opdat de ­hedendaagse lezer zich aangesproken voelt. Daar is hij met brio in geslaagd. Expliciete intieme passages wisselen af met onderhuidse spanningen, diepzinnige beschouwende ­conversaties of prachtige beschrijvingen van elementen als de Londense fog.

Behalve de gebruikelijke blurbs van 'enthousiaste collega's' staat achteraan op de ­Engelse kaft van dit boek een cruciaal citaat, sloganesk misschien, maar een waarheid als een boemerang: ' We must live in the future we hope to make .' Dat is veel moeilijker dan het klinkt. Ook voor idealisten als John en Henry.

Vertaald door Edzard Krol, Arbeiderspers, 408 blz., € 29,99.

Verberg tekst

Een psychologische roman over verboden liefdes in het Londen van de late negentiende eeuw. Na een jarenlange worsteling met zijn verlangens vindt John Addington, getrouwd en vader van drie volwassen dochters, een nieuwe liefde: Frank. Elders in Londen wordt het huwelijk van Henry Ellis en zijn vrouw Edith op de proef gesteld door de heftige liefdesrelatie van Edith met een vrouw, Angelica. Wanneer John en Henry elkaar leren kennen besluiten ze een boek te schrijven, een hartstochtelijk pleidooi voor persoonlijke en seksuele vrijheid. Maar vlak voor de verschijning ervan wordt Oscar Wilde gearresteerd. Die dramatische gebeurtenis plaatst John en Henry voor een dilemma: welke prijs zijn ze bereid te betalen voor het nieuwe even dat ze voorstaan? Invoelend en beeldend geschreven. Voor een breed tot literair lezerspubliek.‘Het nieuwe leven’ is de debuutroman van Tom Crewe.